Wycliffe
De Bijbel in de taal van je hart.
Gert de Wit
Velen van u kennen Gert de Wit wel vanuit de gemeente. Jarenlang heeft hij gewerkt namens Wycliffe Bijbelvertalers in Oost-Congo aan een Bijbelvertaling voor de Lika’s. Deze vertaling is af en is ook in gebruik genomen, een enorme zegen.
Vertaalproject voor de Boa’s
Op dit moment werkt Gert onder de Boa’s, een grote bevolkingsgroep in Oost-Congo, naar schatting een kwart miljoen mensen. Zij leven diep in het oerwoud en vragen al sinds 1979 om een bijbel in hun eigen taal.
Wat goed is om te weten is dat de taal van de Boa’s tot voor kort alleen gesproken werd. Dat betekent dat er geen alfabet was, en dus ook geen spelling en grammatica. Om de Bijbel te vertalen moet eerst een alfabet opgesteld worden, dat begint echt bij het allereerste begin, dus het opschrijven van klanken om zo te ontdekken hoeveel letters er zijn in dit alfabet. Een taal op schrift stellen is een wetenschappelijk onderzoek en moet voldoen aan allerlei eisen, een enorme klus.
Na het op schrift stellen van de taal worden ook de Boa’s onderwezen in het lezen en schrijven van hun eigen taal. Ook wordt er onderzoek gedaan naar waar en wanneer er bijvoorbeeld veel uit de Bijbel wordt gelezen. Van belang is dat er op die plekken en momenten mensen zijn die de Boa-taal kunnen lezen en zo de bevolking kunnen voorlezen en vertellen uit de Bijbel in hun eigen taal.
Werkgroep
Vanaf 2018 is Gert begonnen met het op schrift stellen van de Boa taal, samen met een team van Boa’s. Dominique (zie foto hiernaast) was ook al betrokken bij het Lika project, hij heeft inmiddels een taalkundige opleiding afgerond en veel ervaring opgedaan, zodoende stuurt hij het Boa-team in Congo aan onder begeleiding van Gert. Inmiddels is het alfabet af, ook is de spellingsgids in gebruik genomen.
Pasteur Banale van CITBA, de lokale organisatie voor Bijbelvertaalwerk en lees- en schrijfonderwijs, heeft de vertalers bezocht en schreef dat hij erg tevreden was met het werk dat ze al gedaan hadden. Het eerste Bijbelboek dat ze vertalen is Ruth, een relatief eenvoudig boek met veel verhalende tekst.
Pasteur Banale heeft in september ook vier van de vijf andere Boa dialecten bezocht die graag mee willen doen aan het vertaalproject. Het was een zware tocht door het regenwoud, bij elkaar zo’n 1000 km, vaak door de modder, met een lichte motor.
Update februari-maart 2023
Vanaf 25 januari tot eind februari heeft Gert les gegeven aan Afrikaanse vertaalconsulenten en vertalers in tekstanalyse. Bij een vertaling is er altijd een brontekst en een doeltekst. De brontekst is de tekst van waaruit je vertaalt : het Hebreeuws en het Grieks en in Congo vaak een Franse vertaling. De doeltekst is de Afrikaanse taal, voor de Boa’s het Boa. De brontaal en de doeltaal zijn verschillend. Niet alleen in de woorden en de grammatica, maar ook in hoe de spreker of schrijver de hoorders/lezers “bij het verhaal houdt”, een signaal geeft als er iets belangrijk is of de climax komt, of subtiel aangeeft wat de hoofdlijn is van een tekst en wat achtergrondinformatie is. Talen doen dat op verschillende manieren. Als je daar geen rekening mee houdt, dan weet je niet of je vertaling ook daadwerkelijk de bedoeling van een tekst overbrengt zoals deze in de oorspronkelijke grondtekst was bedoeld.
Bijvoorbeeld bij de tekst waarin Eliëzer een vrouw voor Izak gaat zoeken. Hij komt bij de bron in Mesopotamië en ziet Rebecca. In de grondtekst wordt de focus op een gegeven moment gelegd op Rebecca. Boa vertalers moeten dus op zoek naar hoe dat in het Boa gebeurt.
Ondertussen heeft Dominique in januari en februari met twee Boa teams gegevens verzameld over hun dialect. De namen van deze dialecten zijn Gbe et Lebaate. Het doel is om meer duidelijkheid te krijgen over of zij mee kunnen doen met de vertaling in het Boa-Yewu of het Boa-Leboale. Als er te veel verschillen zijn, dan is er misschien een aparte vertaling voor hen nodig.
Deze maand, maart, zijn Dominique en Gert begonnen met de analyse van de twee nieuwe Boa dialecten. Daar zullen ze nog wel even mee bezig zijn. Daarnaast is Gert begonnen met de voorbereidingen van zijn volgende reis (medio mei – eind juni). De Boa teams hebben nu bijna een jaar hun spelling gebruikt. Als Gert in Congo is, hopen ze die met elkaar te evalueren. Er zullen vast dingen bij zijn die toch beter kunnen. Bij de reis naar Congo zal ook weer lesgeven komen kijken, deze keer aan theologie studenten die aan de universiteit van Bunia studeren om Bijbelvertaler te worden in hun eigen taal.
We vragen als thuisfrontcommissie om gebed voor het waardevolle en belangrijke werk dat Gert. We danken dat het werk zo voorspoedig verloopt en dat gezien wordt dat God aan het werk is.
Van links naar rechts: Jina Etindepua (advocaat), Sebastien Banale (predikant), Patrick Alipanazanga (middelbare school directeur), Faustine Lekadiano en Dieudonné Tazanaba (docent management).
